Een zwaai met de metaaldetector, een piep, een schep in de grond. Dit leverde hobbyarcheoloog Jasja Haykens een prachtige vondst op: een gouden ring! Opvallend waren de handjes die elkaar vasthielden. Archeoloog Anton Cruysheer van Landschap Erfgoed Utrecht dook de boeken in om hier de verklaring voor te zoeken. In deze aflevering van Vondst van de Schervendokter lees je over een traditie die eeuwenoud blijkt te zijn.
In 2020 dook deze vondst op tijdens het PAN-event, waarbij hobbyarcheologen en archeologen samenwerkten om vondsten te documenteren. Zes topvondsten kwamen boven tafel, waarvan deze ring er één is. Nader onderzoek volgde: de ring meet 20 mm, weegt 5,2 gram en werd gevonden in een landbouwgebied in de gemeente De Ronde Venen tussen Utrecht en Amsterdam. Hiervan is bekend dat er in vroeger eeuwen huis-, tuin- en keukenafval verspreid werd om de grond vruchtbaar te houden. Deze vondst is daarom waarschijnlijk afkomstig uit de stad Utrecht of Amsterdam.
Datering en versiering
De decoratie, met onder meer bloemmotieven, en de uitvoering toont Art-nouveau/jugendstil karakteristieken en dateert daarom vermoedelijk uit de periode rond 1900. Kenmerkend voor deze kunststroming is een optimistisch wereldbeeld en geloof in de toekomst, met daarbij een voorliefde voor het gebruik van nieuwe, moderne technieken. Dit laatste is ook goed te zien op een van de twee handen, die is voorzien van een voor die tijd nieuwe graveertechniek.
Handjesring
We hebben nu een idee van de herkomst en datering, maar wat is het verhaal achter de handjes die elkaar vasthouden? Het blijkt hier te gaan om het type ‘Fede ring’. Karakteristiek voor Fede ringen zijn de gevouwen handen, die verwijzen naar het Italiaanse ‘mani in fede’: handen in vertrouwen (fiducia). Dit is afgeleid van het Romeinse gebruik ‘dextrarum iunctio’: rechterhanden verenigd, waarmee een huwelijkscontract werd besloten met een handdruk. Dergelijke ringen komen al voor in de Romeinse tijd, maar worden vooral vanaf de 12de eeuw populair en blijven de eeuwen erna in gebruik. De Fede ring draagt soms inscripties. Een enkele keer een religieuze, maar meestal een liefdesboodschap. De ring met handjes duidt van oudsher op een (huwelijks)contract en wordt daarom vooral in verband gebracht met verlovingen en huwelijken. Dit maakt van de ring uit De Ronde Venen niet zomaar een cadeau, maar een echte liefdesgift.
Bijzonder
Het komt niet vaak voor dat een traditie terug voert tot in de Romeinse tijd. Bovendien zijn in de nationale vondstendatabase PAN nauwelijks moderne varianten van dit ringtype bekend. Dit maakt deze ring uit de art nouveau-periode (1890-1914) extra bijzonder.
De vondst is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00078453.
Geschreven door Anton Cruysheer, Manager Erfgoed en fotografie door Alexander van de Bunt, Adviseur Archeologie bij Landschap Erfgoed Utrecht.
Bronnen
Hinton, D. A. (1982). Medieval jewellery: From the eleventh to the fifteenth century. Princes Risborough: Shire Publications.
Scarisbrick, D., & Henig, M. (2003). Finger rings: From ancient to modern. Oxford: Ashmolean Museum.
Ook iets gevonden?
Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.
Bijdragers
Manager Erfgoed Landschap Erfgoed Utrecht
Anton Cruysheer
Dit is een verhaal van
Landschap Erfgoed Utrecht
Meer info →
UtrechtAltijd
Meer info →