In een afvalkelder van een afgebrande boerderij in Maarssen vonden archeologie-vrijwilligers tussen eeuwenoude scherven ook delen van een klein Chinees theepotje van terracotta. Na wat puzzelwerk bleek deze bijna compleet. Maar er bleven genoeg vragen over, onder meer over de inscriptie op de onderkant én over de afmeting van het theepotje. Daarover vertelt archeoloog Alexander van de Bunt ons meer in deze aflevering van Vondst van de Schervendokter.
Allereerst valt op hoe klein het theepotje eigenlijk is. Hier kan je toch niet meer dan één kopje thee in zetten? Schijn bedriegt. In het oude China werd vaak hele sterke thee gezet. Men schonk een beetje thee in een kopje en vulde dat vervolgens aan met kokend water. De thee werd het liefst gezet in ongeglazuurde potjes, zodat de oliën en smaakaroma’s uit de thee in het steen trokken. Hierdoor kon je zelfs na verloop van tijd een heerlijke thee maken door simpelweg kokend water in de pot te gieten. Waarom deze theepotjes van terracotta gemaakt zijn? Het materiaal geleid warmte slecht waardoor de thee goed warm blijft.
Land van rituelen
Voordat men thee kon schenken uit zo’n potje onderging het een serie aan handelingen. Eerst werd het theepotje ruim een uur voorgekookt in water. Daarna liet men deze afkoelen, soms met tofu om de kleiluchtjes te verdringen. Daarna lag de pot nog een uur in de soort thee waarvoor het potje gebruikt ging worden. En nadat het theepotje was afgekoeld, afgespoeld en afgedroogd, moest deze nog drie dagen nadrogen. Daarna kon het dekseltje erop en kon het theepotje gebruikt worden.
Thee is nu niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Het gebruik is ervan in de loop van de 17de eeuw komen overwaaien uit Batavia, waar VOC-medewerkers vaak theedronken en het meebrachten naar Nederland. De terracotta theepotjes kwamen met theezendingen mee naar Nederland. Tegenwoordig worden dit soort theepotjes nog steeds in de buurt van Yixing gemaakt. Vanaf het einde van de 17de eeuw werden ze ook door verschillende pottenbakkers nagemaakt in Europa, waaronder in Nederland.
Inscriptie
Op de bodem van het potje is met een mesje of een staafje bamboe een tekst ingekerfd ‘山水主人有此乐否’. De tekens betekenen: ‘Beleeft de meester van bergen en water deze vreugde?’. Naar de exacte betekenis kunnen we slechts gissen. Wellicht is dit een verwijzing naar de opdrachtgever of een fragment uit een Chinees gedicht. Naast de ingekerfde regels staan ook nog twee stempelafdrukken; Ming en De. 鸣, Ming betekent fluiten of roepen (als de roep van een vogel), 德, De, betekent deugd. Dit laatste is de naam van de pottenbakker.
Tussen het afval
Na bijna drie eeuwen onder de grond te hebben gelegen, werd het theepotje tijdens een opgraving in Maarssen in 2018 herontdekt. Daar stond aan de Zogweteringlaan tot 27 mei 2017 een monumentale boerderij die als gevolg van een blikseminslag is afgebrand. Voor archeologen en vrijwilligers een unieke kans om meer onderzoek te doen naar het rijke verleden van dit monument. Tussen het archeologische afval werden scherven van dit bijzondere theepotje ontdekt. Aan de hand van de omliggende pijpenkoppen, die tussen 1730-1770 zijn gedateerd, wordt vermoed dat dit object ergens in die periode moet zijn weggegooid. Waarschijnlijk is het potje via handel in Nederland terechtgekomen en zoals het wel vaker gaat met servies; gebroken en weggedaan.
Met dank aan: Hanneke Meuwese van de Archeohotspot Utrecht voor het ter beschikking stellen van haar bevindingen, Jan Anne van der Veen en Ynizhi Zhang van de Universiteit van Leiden voor de vertaling van de tekens.
Ook iets gevonden?
Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.
Bijdragers
Landelijk coördinator
Alexander van de Bunt
Dit is een verhaal van
Landschap Erfgoed Utrecht
Meer info →
UtrechtAltijd
Meer info →