Op tafel lagen talloze scherven van ongeglazuurd roodbakkend aardewerk, ooit samengevoegd tot een suikertrechter, bij de ArcheoHotspot in het Allard Pierson Museum in Amsterdam. De stadsarcheologen hadden al een begin gemaakt door enkele randen van de trechter aan elkaar te plakken. Maar tijdens de COVID-19-crisis werd de ArcheoHotspot geconfronteerd met een fascinerende uitdaging: konden ze alsjeblieft een paar complete trechters reconstrueren door zorgvuldig de puzzelstukjes bij elkaar te voegen...
Vol goede moed gingen de leden van de ArcheoHotspot (Hotspotters) aan de slag met deze uitdaging, maar één voor één raakten ze gedemotiveerd en haakten af. Ook de bezoekers vonden het lastig om met die enorme berg scherven te werken, die allemaal op elkaar leken. Maar wat hen allemaal boeide, was het verhaal dat verbonden was aan de trechters, en dit verhaal werd nog steeds met veel enthousiasme verteld aan de bezoekers.
Historische betekenis
De suikertrechter speelde een cruciale rol in de productie van rietsuiker. In de 17e en 18e eeuw telde Amsterdam talloze suikerfabriekjes, die heel wat trechters versleten. De suikerpulp, die de basis vormde voor de productie, werd ingevoerd vanuit plantages in Suriname of West-Indië en vervolgens verwerkt in deze fabriekjes. Suiker was een waardevol product en heeft velen rijk gemaakt.
Pijnlijke realiteit
Maar terwijl we ons verdiepten in dit stukje geschiedenis, werden we geconfronteerd met een pijnlijke realiteit. Op de plantages werd het werk uitgevoerd door tot slaaf gemaakten onder verschrikkelijke omstandigheden. De ogenschijnlijk onopvallende suikertrechter kreeg plotseling een symbolische betekenis: hij herinnert ons aan ons slavernijverleden en de schaamteloze zelfverrijking van mensen in de 17e en 18e eeuw, ten koste van de tot slaaf gemaakten. Dit verhaal wordt op diverse plaatsen verteld, en nu willen verschillende musea een suikertrechter aan hun publiek tonen. Helaas zijn er maar weinig intacte exemplaren overgebleven, vandaar het verzoek aan ons om er een paar zelf te reconstrueren.
Reconstructie en restauratie
Hoewel het geen eenvoudige opgave was, nam één gedreven Hotspotter de uitdaging aan en raakte volledig in de ban van het materiaal: Jeanette, de schrijver van dit stukje. De eerste trechter die gereconstrueerd kon worden, was nummer #77. De scherven waren duidelijk herkenbaar: met een dikke wand, een gelig oranje kleur van binnen en van buiten, een ruw oppervlak en duidelijke slijtage. Deze scherven hadden lange tijd los van elkaar gelegen. Iedere woensdagmiddag groeide de trechter weer een beetje, en het vinden van ontbrekende stukjes werd een steeds boeiender ervaring.
Na weken puzzelen was de suikertrechter op enkele stukken na compleet. Hiermee kon het startsein worden gegeven voor de restauratie door archeoloog Ron Toussaint. De stukken werden vakkundig aan elkaar geplakt en de gaten werden opgevuld. De restauratie leverde een prachtig topstuk op dat niet onopgemerkt bleef, zowel binnen als buiten het land. Inmiddels staat de suikertrechter als bruikleen te pronken in het Landesmuseum van Bonn.
Bijdragers
Secretaris
Jeanette Raap
Dit is een verhaal van
