Nadat de Romeinen uit het Utrechtse gebied waren vertrokken, bleven de Romeinse munten nog lang in gebruik. Maar niet als betaalmiddel. Zoals de zogenaamde gouden tremissis. Deze dateren uit een turbulente periode van de Nederlandse geschiedenis waarin zowel de Friezen als Franken geïnteresseerd waren in de strategische ligging van Utrecht. In deze aflevering van Vondst van de Schervendokter probeert archeoloog Alexander van de Bunt het verhaal achter een spectaculaire tremisse uit Remmerden te ontrafelen.
De tremissis is een goudmunt van het Romeinse Rijk die in 313 onder Constantijn de Grote voor het eerst werd geslagen. Na de val van het Romeinse Rijk bleven deze gouden munten nog lang in gebruik. Ze werden in de Vroege Middeleeuwen onderdeel van een traditie waarbij kostbare geschenken werden gebruikt om diplomatieke relaties te onderhouden of aan te gaan. Deze munten waren geliefd onder Frankische koningen, die maar al te graag hun naam op deze munten lieten slaan. Vanaf het einde van de 6de eeuw werd het mode om de plaats van aanmaak te vermelden en op de keerzijde de naam van de muntmeester. In het Utrechtse gebied kennen we dergelijke muntvondsten tot en met 830 vanuit het oude Dorestad (Wijk bij Duurstede), de Utrechtse Heuvelrug en het Kromme Rijn-gebied.
Een Frankische traditie
In 2013 werd bij het Meldpunt Archeologie melding gemaakt van een tremisse die bij Remmerden was gevonden, maar met deze munt was iets bijzonders aan de hand. In Nederland kennen we drie varianten van tremisses, namelijk: Byzantijnse, Frankische en imitaties. Deze munt was geen van drieën. Het is namelijk een tremisse met een Fries opschrift, daterend tussen 575-600. Dit is zeer ongewoon aangezien het slaan van tremisses in onze regio in deze periode een typisch Frankische traditie was. Op de voorzijde is vaag een buste te zien die naar rechts kijkt, met daaromheen het opschrift AVD[VL]FVSFRISIA (uit te spreken als ADOLPHUSFRISIA). Op de keerzijde zie je een heuvel met een kruis en symbolen als de alfa, omega en rechtsonder de rijzende ster. Op de keerzijde staat het opschrift VICT[IAA]VDVLDFO, wat ‘de overwinning’ betekent.
Een illustere Friese machthebber
Hoe moet je zo’n vondst als archeoloog duiden? Hebben we hier te maken met een (onbekende) Friese koning of is deze munt geslagen om een Frankische overwinning te vieren over de Friezen? Een mogelijke kandidaat is de Friese koning Audulf, die volgens historici rond het begin van de 7de eeuw heeft geleefd. Aangezien de bronnen ons weinig informatie verschaffen over deze koning, blijft het gissen over welk grondgebied hij heerste. Vaak wordt gedacht aan het centraal rivierengebied van Nederland of toch ergens in het noorden van Friesland. Ook zijn andere Tremisses gevonden in het Brabantse plaatsje Escharen en in de omgeving van Arnhem met de vermelding AVDVLFUS en FRISIA. Dergelijke munten zijn tevens aangetroffen in Engeland. Deze munten worden iets later gedateerd, namelijk tussen 600 en 630. Het is goed mogelijk dat er een verband bestaat tussen deze muntvondsten. Wellicht dat toekomstige ontdekkingen en onderzoek een ander licht werpen op deze spectaculaire vondst.
Met dank aan de vinder en Arent Pol voor de determinatie.
Ook iets gevonden?
Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.
Bijdragers
Landelijk coördinator
Alexander van de Bunt
Dit is een verhaal van
Landschap Erfgoed Utrecht
Meer info →
UtrechtAltijd
Meer info →