Een schatvondst uit Hollandsche Rading

Soms duurt het even voordat een vondst is gemeld, onderzocht, beschreven én geregistreerd bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. De melding van een heuse schatvondst uit de 14de eeuw bij Hollandsche Rading is hiervan zo’n voorbeeld. In deze aflevering van Vondst van de Schervendokter brengt Alexander van de Bunt een schat van 107 munten in kaart die door verschillende mensen is gevonden.

Dit verhaal begint in 2016 wanneer Jan Ooms en zijn twee zoons op een schatvondst stuiten van zilveren munten uit de 14de eeuw. In de dagen daarna worden er meer munten opgegraven, ook door andere detectorzoekers. Uiteindelijk duurt het ruim vijf maanden tot de laatste munten gevonden zijn, waarmee het totaal van de muntschat uitkomt op 107 zilveren munten.

Uitdaging

Dat deze schatvondst niet in één keer uit de grond kwam, maakte het lastig om te bepalen wanneer de schatvondst compleet was. Ook de vindplaats maakt onderzoek naar deze vondsten ingewikkeld. De munten werden allemaal gevonden in Hollandsche Rading, maar de grond waarin de munten zaten zou volgens de vinders oorspronkelijk komen uit Loosdrecht. Waar precies is helaas niet duidelijk, maar vermoed wordt dat de vondst in relatie staat tot de bewoningsactiviteiten uit de tijd van de veenontginningen. Misschien is de schat begraven bij een veenontginningsboerderij? Het lijkt erop dat de muntschat ergens begraven moet zijn in de periode tussen juni 1351 tot januari 1355 en is door onbekende oorzaak niet meer opgegraven.

107 zilveren munten

De muntschat uit de 14de eeuw bestaat uit 107 zilveren munten. Deze zilverstukken worden Groten genoemd, de waarde ervan is een halve stuiver. Het merendeel van deze groten, 73 stuks, zijn geslagen onder bisschop Jan van Arkel (1342-1364), 33 leeuwengroten uit Vlaanderen zijn geslagen onder graaf Louis van Male (1346-1384) en 1 groot van Holland is geslagen onder graaf Willem V van Holland (1350-1389). De waarde van de schatvondst in de middeleeuwen is lastig te bepalen maar ligt mogelijk rond de 500,- euro. Een aardig bedrag dus voor die tijd.

Muntontcijfering

Middeleeuwse munten lezen vergt wat oefening. Vaak zijn letters niet goed of slechts gedeeltelijk leesbaar, zijn ze in een middeleeuws lettertype, vol afkortingen én in het Latijn. Een munt lezen begint bij het initiaalkruisje, het plus-tekentje boven aan de munt. Op de keerzijde van de munten staan teksten. In de buitenste ring staat + BENEDICTVM SIT NOMEN DOMINI NOSTRI IHESV XPI, dat betekent: ‘Gezegend is de naam van onze Heer Jezus Christus’. Deze zegen wordt in de liturgie van zowel de Mis als het Officie op zeer veel plaatsen gebruikt. Op de binnenste ring staat vertaald ‘Munt van Utrecht’.

Op de muntzijde is Jan van Arkel afgebeeld, bisschop van Utrecht. Als bisschop heeft Jan buitengewoon veel betekend voor de stad Utrecht. Zo wist hij tijdens zijn bewind de financiële toestand in Utrecht op orde te krijgen. Door zijn beleid volgde Utrecht zijn eigen koers, werd de macht van het Sticht hersteld door financiële steun te verlenen aan militaire operaties tegen de Graaf van Holland. Verder was hij erop gebrand om de macht van de adel in te perken, door lastige kasteellieden aan te pakken, die als roofridders plunderend en brandend door het Sticht trokken. Door zijn aanpak kwamen strategisch gelegen kastelen opnieuw in Utrechtse handen.

Tot slot

Door de transport en stort van de grond kan worden gesproken van ‘archeologische vervuiling’, want de vondsten lagen niet meer in hun oorspronkelijke context. De vondst is hierdoor qua archeologie minder waardevol, maar voor de numismatiek (muntkunde) zeker wel. Voor degenen die meer willen weten over deze munten, daarover is een (Engelstalig) rapport geschreven.

Door de inventarisatie zijn weer nieuwe hobbyarcheologen bekend geworden bij het Meldpunt Archeologie, waardoor meer oude vondstcollecties kunnen worden onderzocht en geregistreerd.

De muntschat van Hollandsche Rading is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-S-00020

Ook iets gevonden?

Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.