Een unieke gouden liefdesring uit de Middeleeuwen

Soms komt er bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht een vondst binnen die zo uniek is, dat archeologen daar niet meteen een sluitende verklaring voor hebben. Dit keer gaat het over een gouden liefdesring uit de Late Middeleeuwen die niet eerder in Nederland is aangetroffen. In deze aflevering van Vondst van de Schervendokter duikt archeoloog Alexander van de Bunt in het verhaal achter deze bijzondere middeleeuwse ring.

Ik was met stomheid geslagen toen ik de eerste foto’s zag van deze ring. Op het eerste gezicht valt direct de fraai versierde band op van de ring en de tekst met afbeelding van een dier aan de binnenzijde van de ring. Wat volgde was een lange speurtocht op internet, in vakliteratuur, catalogi en het raadplegen van specialisten in binnen- en buitenland. Het bleek niet zomaar een ring, maar iets uitzonderlijks, iets unieks.

Liefdesring

Het gaat hier om een middeleeuwse liefdesring, die werd gegeven door een man aan een vrouw, omgekeerd was dit niet zo gebruikelijk. Als de bij Utrecht gevonden ring is gebruikt als trouwring, kan deze ook als een soort huwelijkscontract worden gezien, een bezegeling van een zakelijke overeenkomst uit een tijd dat huwelijken nog werden gearrangeerd tussen families, waarbij bezit, titels en vermogen werden gewaarborgd. Liefde kwam daarbij in principe op de tweede plaats. Het kan zijn dat er wel sprake was van verliefdheid, maar mogelijk werd met het geven van de ring ook de hoop uitgesproken dat met het openstellen van elkaars hart de liefde een kans kreeg.

Inscriptie

Aan de binnenzijde van de ring staan letters gegraveerd met daarboven liggende afkortingsstreepjes. Zoals gebruikelijk vanaf het + teken gelezen, staat hier Amours portent mon cuer à mon ami, ofwel ‘Liefde voert mijn hart naar mijn lief’. De spatie tussen de laatste a en mi lijkt niet opzettelijk, want als we à mon à mi, dan levert dat niets begrijpelijks op, ook niet wanneer we het afgebeelde hartje en de viervoeter als deel van een rebus zien.

Gevlekte viervoeter

Ondanks dat er relatief veel (posy) ringen met teksten voorkomen, bestaat er – na uitvoerig onderzoek – geen enkele die vergelijkbaar is met deze tekstregel of deze afbeelding. Voor de viervoeter met zwarte vlekken bestaan verschillende interpretaties. Eén daarvan is dat dit dier een panter is, die in vroegmiddeleeuwse bronnen een positieve betekenis heeft, in tegenstelling tot de luipaard. De panter wordt veelal geassocieerd met Christus. We kunnen ook te maken hebben met een windhond, een hondenras dat erg in trek was bij de adel en symbool staat voor (huwelijks)trouw en standvastigheid.

Met dank aan: De vinder voor het ter beschikking stellen van zijn ring voor dit artikel en Anton Cruysheer van Landschap Erfgoed Utrecht en Janet van der Meulen van de Vrije Universiteit voor het onderzoek.

Deze ring is aangemeld in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00048324.

Ook iets gevonden?

Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.