Wat droeg een Romeinse soldaat mee in zijn ransel om te kunnen eten en drinken? Een grillrooster, ijzeren lantaarn, drinkfles, kleine braadpan en een steelpan, ook wel bekend als een casserole. Van zo’n pan werd in 2019 een bronzen fragment gevonden op een akker in Houten. In deze aflevering van ‘Vondst van de Schervendokter’ vertelt archeoloog Alexander van de Bunt je meer over de culinaire wereld van het Romeinse leger.
Een Romeinse soldaat sjouwde wat af in zijn carrière. Dan hebben we het zowel over mars-kilometers die een soldaat maakte als wat in een rugzak of ransel mee moest. Zo bevatte een complete uitrusting onder meer gereedschappen, een mantel voor slecht weer of om in te slapen, en kookgerei.
Het Romeinse dieet
Voor het Romeinse leger was het belangrijk om op alle situaties voorbereid te zijn, ook als het om eten ging. Als de soldaten op pad gingen, bijvoorbeeld naar de overzijde van de Rijn voor militaire oefeningen of om Germaanse stammen te onderwerpen, maakten ze flink wat kilometers. Zo omvatte een gewone dagmars een afstand van circa 20 tot 25 km, een grote dagmars 30 á 35 km en een geforceerde dagmars 40 tot 50 km. Sporen van een omvangrijk tentenkamp uit 170 na Chr. op de heide bij Ermelo in Gelderland, zo’n 40 a 50 kilometer ten noorden van de Rijn, vormen daarvan nog altijd een bewijs. Wellicht dat de Romeinen ook onderweg gestopt zijn om kamp te maken op de Utrechtse heuvelrug, wie zal het zeggen. Maar voor elk leger dat op campagne was in vijandelijk gebied of verbleef aan de Limes, was het maken en hebben van eten van levensbelang.
Het minimum aan proviand waarmee een soldaat werd uitgerust waren tarwekoeken, posta (water met wijnazijn) en varkensvet (om in te bakken). Soms uitgebreid met gerookte kaas, zout en brood. Een luxe veldtocht kende ook een wijnrantsoen. Vlees en brood werden doorgaans voorgesneden en met de hand gegeten, maar voor warm eten gebruikte men de casseroles. Hierin werden min of meer alle vloeibare gerechten opgewarmd of voorbereid. Ook werd de casserole gebruikt als scheplepel, drinkgerei of als kom om uit te eten.
Zeldzaam
Hoewel er geregeld munten, gespen en mantelspelden bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht worden aangemeld, komen bronzen vaatwerk of fragmenten zelden voor. Dit fragment is daarom een mooie aanwinst. Brons was een kostbaar materiaal dat zich bovendien goed leende voor hergebruik. Als een stuk bronzen vaatwerk kapot ging, werd het gerepareerd. Wanneer reparatie niet meer mogelijk was, werd het voorwerp onmiddellijk omgesmolten of van de hand gedaan. Op het Nederlands grondgebied zijn honderden stuks tevoorschijn gekomen. Deze vondsten zijn veelal afkomstig van akkers, uit Romeinse graven als grafgift of uit grote rivieren als offer aan de riviergoden.
Met dank aan de vinder voor het ter beschikking stellen van zijn vondst.
Het casserole handvat is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00072669
Ook iets gevonden?
Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.
Bijdragers
Landelijk coördinator
Alexander van de Bunt
Dit is een verhaal van
Landschap Erfgoed Utrecht
Meer info →
UtrechtAltijd
Meer info →