Liefde kom je soms tegen op plekken waar je het niet verwacht. Zo ook met archeologische vondsten, waar je de liefde bijvoorbeeld vindt in de vorm van inscripties. Een mantelspeld die tijdens het PAN-Event nauwkeurig gedocumenteerd werd, bleek tot grote verrassing zo’n liefdesboodschap te bevatten. Alexander van de Bunt vertelt in deze aflevering van Vondst van de Schervendokter meer over deze Romeinse inscriptie, de betekenis ervan en over de mantelspeld.
De inscriptie werd ontdekt op het eerste PAN-Event in Fort Vechten waar archeologen en zoekers samenwerkten om particuliere collecties in kaart te brengen en te registreren. Terwijl omstanders en archeologen de vondst bekeken, werd al gauw duidelijk dat op dit fibulafragment de letters MERI stonden, wat ‘verdien’ betekent. Deze tekst was waarschijnlijk onderdeel van een grotere spreuk, zoals ‘verdien mijn liefde’. Dergelijke liefdesinscripties hadden in de Romeinse tijd vaak een seksuele intentie. Of deze mantelspeld aan een man of vrouw toebehoorde, valt niet met zekerheid te zeggen. Wel is het vinden van inscripties op mantelspelden in Nederland ontzettend zeldzaam, er zijn maar drie vergelijkbare exemplaren bekend.
Populair model
Aan het fragment is nog heel duidelijk te zien dat dit onderdeel is geweest van een zogenoemde geëmailleerde beugelfibula, of eigenlijk een ‘ingelegde fibula’ omdat dit exemplaar voorzien is van een inscriptie (niëllo en glas komen ook voor) in plaats van email, zoals ze in de meeste gevallen worden aangetroffen. Dit zijn mantelspelden die erg populair waren in de Gallische provincies van Rome en komen voor van Brittannië tot de Balkan in de periode tussen 70 en 150 na Chr. In Nederland worden ze vooral gevonden in het centrale rivierengebied en sporadisch in het zuidelijke deel van de provincie Utrecht, waar ook deze mantelspeld is aangetroffen. De provincie Utrecht kent een grote diversiteit aan mantelspelden, daterend uit de bronstijd tot ver in de Middeleeuwen.
Tijdens het PAN-Event in 2020 is deze vondst uitgeroepen tot één van de zes beste vondsten van het evenement. Deze vondsten werden door drie specialisten beoordeeld op wetenschappelijke belang, zeldzaamheid en het unieke karakter van de vondst. Merkwaardig dat dan zo’n klein fragment de top 6 haalt? Zeker niet! De inscriptie, die destijds in kleine puntjes is aangebracht, maakt dit een uniek object.
Online vondsten registreren
In Portable Antiquities of the Netherlands (PAN) worden archeologische voorwerpen geregistreerd. Het melden van archeologische voorwerpen is van groot belang voor ons begrip over het verleden. Voor iedereen die met een metaaldetector zoekt of graag artefacten verzameld, is PAN de manier om vondsten te publiceren voor publiek, beleid en wetenschappelijke doeleinden. Voorheen werd de registratie van vondsten verricht door archeologen, maar tijdens het PAN-Event leerden hobbyzoekers er zelf mee werken. Elke geregistreerde vondst draagt bij aan deze bovengenoemde doelen en bovenal het veiligstellen van archeologische informatie voor toekomstige generaties.
Met dank aan de Paul Verweij voor het ter beschikking stellen van zijn vondst en Stijn Heeren voor zijn bijdrage aan de determinatie.
De fibula is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00078396
Ben je nieuwsgierig naar de andere vondsten en wil je alvast een klein voorproefje? Een verslag van het PAN-evenement met een korte beschrijving van de vijf andere opmerkelijke vondsten vind je hier (pdf).
Ook iets gevonden?
Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.
Bijdragers
Landelijk coördinator
Alexander van de Bunt
Dit is een verhaal van
Landschap Erfgoed Utrecht
Meer info →
UtrechtAltijd
Meer info →