Vondst van de Maand Erfgoedhotspot Zwolle
Bij archeologisch onderzoek kunnen in veertiende en vijftiende-eeuwse sporen zogenaamde pelgrimsinsignes worden gevonden. Dit zijn kleine ‘sieraden’ van meestal een tin/lood legering met erop afgebeeld Christelijke heiligen of attributen. De insignes werden als relatief goedkope ‘souvenirs’ verkocht bij belangrijke bedevaartplaatsen in Europa. Elke bedevaartplaats was gelieerd aan een bepaalde heilige met daarbij het herkenbare attribuut. Een minder voorkomende vorm van een pelgrimsinsigne is de pelgrimsampul. Bij archeologisch onderzoek naar de havezate Werkeren in 2001 is in een beerput zo’n pelgrimsampul aangetroffen.
Pelgrimsinsignes
Insigne, afgeleid van het Latijnse woord signa, betekent letterlijk embleem of teken. De insignes werden bij het bereiken van een bedevaartplaats gekocht en vervolgens op de mantel, buidel of muts gespeld of genaaid. Het behalen van één maar meestal meerdere bedevaartsplaatsen was iets waar men trots op was en het zichtbaar dragen van deze insignes gaf het nodige bewijs. Er kunnen meerdere redenen zijn waarom pelgrims op bedevaart gingen. Boetedoening, genezing van ziekte of aandoeningen bij zichzelf of voor familieleden of voor algeheel zielenheil. Er zijn ook voorbeelden uit archiefstukken bekend waarbij in testamenten het doen van een aantal bedevaarten als voorwaard werd bepaald.
Pelgrimsampul van Werkeren
Op de pelgrimsampul, gevonden bij de havezate Werkeren te Zwolle, is aan de ene zijde een dubbelkoppige adelaar afgebeeld en aan de andere zijde een gekroonde klauwende leeuw. Het vermoeden is dat de pelgrimsampul afkomstig is van de Hanzestad Neuss. In deze plaats werd de heilige Quirinus van Rome of Quirinus van Neuss vereerd. Volgens overlevering zou deze tot het christendom bekeerde Romein in de tweede eeuw na Christus een marteldood zijn gestorven. De stoffelijke resten zouden in de eeuwen daarna verhuisd zijn naar Neuss waar vervolgens in de dertiende eeuw de Sint-Quirinuskerk werd gebouwd om de relieken te bewaren. In de ampul werd mogelijk heilig water, zand of oliën opgeslagen.
Kom kijken
De Vondst van de Maand is tot 8 april 2024 te zien in de Erfgoedhotspot in ANNO Stadsmuseum Zwolle! Het voorwerp is onderdeel van de Hanze expositie: Van ridder Zweder tot Hanzekoopman. Kijk voor openingstijden op de website van het museum: www.anno.nl.
Afbeeldingen
Afb.1. Foto pelgrimsampul met tweekoppige adelaar (Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb.2. Tekening ampul met klauwende leeuw (Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb.3. Tekening ampul met tweekoppige adelaar (Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb.4. detail van De zeven werken van barmhartigheid, Meester van Alkmaar, 1504 (Rijksmuseum Amsterdam)
Bijdragers
Publiekscoördinator Erfgoed
Geertje Havers
Dit is een verhaal van
