In 2021 gaat een metaaldetectorzoeker op pad in de provincie Noord-Holland. Hij kan op dat moment nog niet vermoeden wat hij later zal vinden: een bijzondere goudschat die eeuwenlang verborgen heeft gelegen onder de grond in Hoogwoud. Deze vondst is het begin van een verhaal dat ons meeneemt naar een ver verleden.
Na deze bijzondere ontdekking meldt de vinder zijn vondst bij Archeologie West-Friesland, wat het startsein is voor verder onderzoek naar de vondsten in samenwerking met het Rijksmuseum van Oudheden. In 2023, na twee jaar gronding onderzoek, word de goudschat van Hoogwoud officieel bekendgemaakt aan het publiek en in PAN gezet.
Goudschat van Hoogwoud
Maar wat zat er in deze intrigerende schat? De vondst bestaat uit vier versierde gouden hangers in de vorm van een maansikkel, samen met twee stroken goudblad die aan elkaar passen en 39 kleine zilveren munten, waarbij zelfs een stukje textiel werd aangetroffen. Dit is een aanwijzing dat deze penningen ooit in een zakje of buideltje hebben gezeten.
De verscheidenheid aan munten maakt deze schat nog extra interessant. De zilveren penningen werden als stapeltjes of klompjes gevonden, maar na reiniging bleek dat ze afkomstig waren uit verschillende gebieden: ze komen uit de graafschappen Holland, Kleef en Gelre, het bisdom Utrecht, en het Heilige Roomse Rijk. Dit toont een netwerk van contacten dat samenkomt in de schatvondst van Hoogwoud.
Terug naar de Middeleeuwen
Deze schat brengt ons terug naar de tijd van keizerin Agnes van Poitou (1024-1077). De oorhangers zijn namelijk vergelijkbaar met de oorhangers uit de beroemde schat van Mainz die in deze tijd worden geplaatst. De vorm van het fijne goudsmeedwerk (type filigraan) van de sieraden wijst op een datering tussen 1000-1050. De twee gouden stroken met textielresten wachten nog op hun definitieve datering. Het textiel doet vermoeden dat ze als versiering voor kleding zijn gebruikt, en daarom worden ze geplaatst op dezelfde tijdlijn als de gouden oorhangers.
De oudste munten van de schat komen uit de tijd van Dirk VII, graaf van Holland tussen 1190-1203. De jongste penningen van de schat zijn geslagen in naam van Rooms-koning Willem II, tevens graaf van Holland, in 1247 of 1248. Omdat alle objecten dichtbij elkaar werden gevonden, kunnen we aannemen dat ze deel uitmaakten van één en dezelfde schat. Daarmee vermoeden we dat de schat is begraven in of kort na 1248.
Verborgen verleden
Nu rijst de vraag: waarom werd deze schat begraven? De datering van de vondst brengt ons terug naar een roerige periode tussen 1132 en 1297, waarin er een voortdurend conflict was tussen de graaf van Holland en de Westfriezen. Het kwam vaak tot gewapende conflicten, met als een van de meest gedenkwaardige gebeurtenissen de poging in 1256 van graaf Willem II van Holland om West-Friesland te veroveren. Hij werd echter vlakbij Hoogwoud gedood, en de lokale bevolking begroef hem in hun dorp.
De schat van Hoogwoud wordt als geheel gedateerd in of kort na 1248. Dit komt dichtbij het moment van Willems veldtocht naar Hoogwoud. Zowel de vindplaats als de datering van de schat maken het zeer aannemelijk dat deze schat werd begraven als een vorm van kapitaalbescherming te midden van oorlogsdreiging, het vormt een getuigenis van een woelige tijd.
Bewonder deze schat
De geschiedenis achter deze schatvondst blijft intrigerend, en sommige antwoorden zullen voor nu verborgen blijven. Maar deze schat is van internationale waarden en geeft ons meer inzicht in de culturele en historische gelaagdheid van dit tijdperk. Het is een eerbetoon aan de vaardigheden van de ambachtslieden die deze prachtige sieraden creëerden en aan de rijke, diverse samenleving waarin ze werden vervaardigd.
Wil jij de Goudschat van Hoogwoud in het echt bewonderen? Kom dan van 13 oktober 2023 tot en met 17 maart 2024 naar de tentoonstelling ‘Het jaar 1000’ in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Dank aan Lorenzo Ruijter, met determinaties van Christiaan Schrickx, Annemarieke Willemsen, Anton Cruysheer en Bouke Jan van der Veen. Deze vondst is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-S-00207. Zie ook: https://archeologiewestfriesland.nl/publicatie/aiwf-34/.
Ook iets gevonden?
Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. Dit kan bij PAN. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van Nederland in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.
Bezoek 'Het jaar 1000'
Kom jij langs om deze vondsten te bewonderen? De tentoonstelling ‘Het jaar 1000’ is voor alle leeftijden en is te zien van 13 oktober 2023 tot en met 17 maart 2024 in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Bijdragers
Communicatieadviseur
Alice Pap
Dit is een verhaal van
Rijksmuseum voor Oudheden
Meer info →
ArcheoHotspots
Meer info →