Vlakbij het zilveren beslagstuk uit de vorige aflevering van Vondst van de Schervendokter’ werd dezelfde dag in 2019 nóg een bijzonder object uit de Romeinse tijd gevonden. Twee bij elkaar horende fragmenten van een gordelbeslag waarop duidelijk de letters (S)ERVES te lezen zijn. Wat is daarvan de betekenis en van wie was dit object? In deze aflevering onthult archeoloog Alexander van de Bunt de betekenis.
Het dragen van een militaire gordel was in de Romeinse tijd een belangrijk kenmerk van het ‘soldaat zijn’. Zo konden militairen zich makkelijk onderscheiden van normale burgers. En ook militairen onderling deden hun best om op te vallen, geheel passend in een maatschappij waarin uiterlijk vertoon vele malen belangrijker was dan tegenwoordig. Romeinse soldaten bekleedden zich dan ook met de beste uitrustingsstukken die ze zich konden veroorloven. Daar is dit bronzen beslag met de letters (S)ERVES een uitzonderlijk voorbeeld van.
Betekenis
Wie de exacte eigenaar is geweest van dit beslag en waar het precies vandaan komt, weten we niet. Wel weten we zeker dat deze persoon een militaire achtergrond had. Want alleen mannen die soldaat of veteraan waren in het Romeinse leger mochten soldatengordels dragen. Hoewel slechts enkele beslagen met tekst bewaard zijn gebleven, is het mogelijk dat soldatengordels waren versierd met meerdere beslagen, om zo tot hele zinnen en of spreuken te komen.
Langs de Limes
Dergelijke bronzen Romeinse beslagstukken met opengewerkte letters binnen een raamwerk zijn uitzonderlijke zeldzaam en worden doorgaans gedateerd in de periode tussen 150 en 250 n.Chr. Naast het gevonden exemplaar in Utrecht zijn slechts vier vergelijkbare beslagstukken gevonden in de wereld. In het Verenigd Koninkrijk zijn twee exemplaren bekend, die gevonden zijn vlakbij het Engelse dorpje Caerleon [SERV..] in Wales en Kirby Thore [SERV..] in Cumbria, net ten zuiden van Hadrians Wall. Het Duitse en meest complete exemplaar [SERVES] wordt gekoppeld aan de vicus nederzetting en het Romeinse limesfort van Eining aan de Donau, dat kort in gebruik is geweest tijdens de Marcomannenoorlog (166-180 n.Chr.) onder Keizer Marcus Aurelius (161-180 n.Chr.). Een vijfde exemplaar […VES] is bekend uit de Romeinse havenstad Thamusida (Kénitra) in Marokko.
Vertaling
Het gebruik van het woord [S]ERVES op zichzelf, is waarschijnlijk een coniunctivus optativus (wens; coniunctivus adhortativus - aansporing) van het Latijnse werkwoord servare (Tweede persoon enkelvoud): moge jij [mij] redden, moge je [mij] ongedeerd (be)houden. Een toepasselijke tekst voor een militair.
Met dank aan: de vinder, Stefanie Hoss (Small Finds Archaeology), Maarten Dolmans (Gemeente Archeoloog van Venlo), Marenne Zandstra (Museum het Valkhof Nijmegen) en Joerie van Sister (Novitas Heritage). In Houten vond dezelfde zoeker ook een uitzonderlijk zilverbeslag.
Dit gordelbeslag is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-0072641
Bronnen
Hoss. S., (2017). The Roman military belt - a status symbol and object of fashion. In: T. F. Martin, R. Weech, Dress and Society. Contributions from Archaeology, Oxbow, 94-113. -
Hoss, S., (2015). Zu einigen Dekorationsmotiven des 2. und 3. Jahrhunderts auf den Beschlägen von Soldatengürteln, Schultergurten und Fibeln. In: P. Henrich / Ch. Miks / J. Obmann / M. Wieland (eds.) (2015), NON SOLUM...SED ETIAM. Festschrift Thomas Fischer, Rahden/Westfalen, 199-206.
Hoss, S. (2014), Cingulum Militare: Studien zum römischen Soldatengürtel des 1. bis 3. Jh. n. Chr., Leiden.
Ook iets gevonden?
Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.
Bijdragers
Landelijk coördinator
Alexander van de Bunt
Dit is een verhaal van
Landschap Erfgoed Utrecht
Meer info →
UtrechtAltijd
Meer info →