Al vanaf 1976 zoekt Wil Kuijpers met zijn metaaldetector in Gelderland, met name in de regio de Liemers. Sinds de start van PAN heeft Wil al zijn bodemvondsten geregistreerd in de PAN-vondstendatabase. Wil is betrokken lid bij het Romeinennetwerk Gelderland en de DDA Nederlandse vereniging voor metaaldetectie. Daarnaast had hij het voorrecht dat hij bij de sensationele opgraving van het tempelcomplex van Herwen-Hemeling mocht meehelpen met zijn metaaldetector.
Een Romeinse figuurfibula
Ruim 15 jaar lang heeft Wil gezocht in grindhopen op de Rijnkade in Arnhem. Dit grind was afkomstig uit de Loowaard nabij Duiven. Tussen 1984 en 1997 zijn hier door hem ruim 600 objecten geborgen, van voornamelijk Romeinse origine. Zijn zoektochten langs de Rijnkade hebben al 178 Romeinse fibulae (mantelspelden) opgeleverd, waaronder een opengewerkte figuurfibula (PAN-00042956). In PAN behoort deze fibula tot variant D1 onder de figuurfibulae vanwege de schijf in de vorm van een dubbele bijl. Het andere uiteinde van de fibula heeft de vorm van een bijl met pikhouweel. De fibula van koperlegering is grotendeels bewaard gebleven, enkel een deel van de naald ontbreekt. Op de achterzijde van de kant met dubbele bijl zit een veerrol met vier windingen. Uit onderzoek blijkt dat dit deel (genoemd de kop van de fibula) naar beneden werd gedragen. De kant met bijl met pikhouweel, met aan de achterkant de naaldvanger, wordt dan automatisch naar boven gedragen. Dit type fibula dateert op basis van archeologische contexten tussen 170 en 250 n. Chr.
Civiel- of militairgebruik?
Een bijl kan naast werktuig ook worden gebruikt als wapen. Is dit type fibula daarmee dan ook als militair te bestempelen? In de lage landen wordt dit type fibula vooral gevonden op het platteland, zoals in het grafveld van Tiel-Passewaaij. Wanneer wordt gekeken naar de verspreiding van dit type fibula buiten deze regio, valt op dat ze vooral worden aangetroffen in legerkampen langs de rivieren Rijn en Donau. Hierdoor gaat het duidelijk om een veelvuldig door soldaten gedragen fibulae. Een ander argument dat dit type speld in het militaire milieu plaatst is de bijl met pikhouweel. Bijlen met pikhouweel hoorde bij de standaarduitrusting van de soldaten (Latijn: dolabra). Bovendien zit aan de andere kant de dubbele bijl. Naar de dubbele bijl kan ook gekeken worden als twee naar elkaar wijzende peltavormen. De pelta is een symbool dat veel werd gedragen als geluksbrenger door soldaten om zichzelf en hun voorwerpen te beschermen.
Bijdragen aan archeologische kennis
De dubbele bijlfibula is als losse vondst natuurlijk erg mooi, maar wanneer wordt gekeken naar dit object als onderdeel van het grotere geheel, wordt het nog interessanter. Door vondsten die van een locatie afkomstig zijn te melden bij de bevoegde instanties kunnen onderzoekers uitspraken doen over de aard van een vindplaats. Dit doen zij door de vondstsamenstelling van een locatie te vergelijken met vondstassemblages uit civiele en militaire contexten. De aanwezigheid van een Romeins castellum (fort) in Duiven-Loowaard werd al langer vermoed, maar Wil beargumenteert met de samenstelling van alle vondsten uit de Loowaard in zijn boek “Het Romeinse Castellum in de Loowaard” dat hier daadwerkelijk een Romeinse legerplaats heeft gestaan. Dit overzichtswerk levert een waardevolle bijdrage aan de Limes-archeologie en past perfect onder de noemer ‘citizen science’ (burgerwetenschap). Door je vondsten bij PAN te melden draag je dus écht bij aan de archeologische kennis over jouw land/regio!
Bijdragers
PAN-coördinator C-Limes
Vick Hermsen
Dit is een verhaal van
